Spieders

Veel kunstenaars doen inspiratie op uit de natuur, uin omgeving. Jef Wishaupt (65), beeldhouwer en edelsmid is daarop geen uitzondering. Maar hij heeft twee plekken voor inspiratie: Zuid-Limburg en de Languedoc. We gingen op beide plaatsen kijken en zagen hoe de omgeving leidt tot andere inspiratie en daarmee andere kunstwerken.

Jef Wishaupt loopt met brede armgebaren uit te leggen in zijn tentoonstellingsruimte, de oude schuur en aangebouwde bijgebouwen van zijn huis in Wolfhaag, een gehucht tussen Vaals en de Belgische grens. We spreken over spontane kunst versus vakmanschap. Wishaupt is vooral bekend om zijn spieders, gestileerde, abstracte figuren die staan uit te kijken over…Ja waarover eigenlijk? Dat mag de kijker, de bespieder van zo’n spieder zelf uitmaken. In de enorme achtertuin van Jef en Marloes Wishaupt is het gemakkelijk voor te stellen dat je daar uren kunt turen over de glooiende heuvels in de verte, of dichtbij naar de kunstwerken die her en der door de tuin verspreid staan. Overal zijn zitjes, prieeltjes en afbakeningen gemaakt. De tuin zelf is één groot kunstwerk.

Toen de Wishaupts het huis nabij Vaals kochten in het begin van de jaren tachtig was het een afbraakwoning. Alleen de schuur was in redelijk goede staat. Ze hebben een jaar in een caravan gewoond om, grotendeels eigenhandig, het huis bewoonbaar te maken. Nu bestiert Marloes de bijgebouwen als galerie. Van tijd tot tijd organiseert ze daar tentoonstellingen, en anders staat er het werk van Jef uitgestald.

De spieders zijn ooit begonnen als een spontane ingeving, maar Wishaupt heeft er geen enkel probleem mee om door te borduren op dat thema, omdat deze beelden, in allerlei maten en van verschillende materialen, commercieel aantrekkelijk zijn. Ze zijn een teken van zijn vakmanschap. Dat geldt ook voor de vele kunstwerken die hij al heeft gemaakt in opdracht van gemeenten en bedrijven. Wishaupt kan full-time met zijn kunst bezig zijn. Zijn vrouw treedt op als zijn zaakwaarnemer, zijn boekhouder en zijn agendabewaker. Het is een arrangement waar beiden zichtbaar gelukkig mee zijn.

In Frankrijk bewonen de Wishaupts een klein traditioneel Zuid-Frans plattelandshuis. De omgeving is ruig. Geen glooiende, uitbundig groene en vriendelijke heuvels zoals in Zuid-Limburg, maar woeste en kale, bijna vijandige rotsen. Alles is harder in Zuid-Frabkrijk: het leven, de contouren en de kleuren. Te beginnen met een hardblauwe lucht. Frankrijk inspireert Jef Wishaupt op een oerniveau, Vaals inspireert tot schoonheid. Maar zijn beelden onstaan niet zomaar, noch in Nederland, noch in Frankrijk. Tussen inspiratie en uitvoering zit gewoon ouderwets hard werken. Vakmanschap. Kennis van materialen en gereedschappen. Planning van het gietproces. Toch, als Wishaupt terugkijkt op zijn kunstwerken, geïnspireerd in Limburg of in Frankrijk, dan denkt hij vaak: ja zo moest het zijn. De inspiratie verlaat hem niet tijdens de productie. Het ontwerpen blijft dichtbij, ook tijdens de uitvoering.

Als we ontspannen achter een bon vin blanc van de regio zitten op de patio van hun Franse huis, oogt Wishaupt vele jaren jonger dan zijn eigenlijke leeftijd. Hij vertelt dat hij de laatste jaren meer voor zichzelf kiest. Het huis in Frankrijk heeft hem enerzijds rust gegeven omdat er nu een andere, maar nog steeds eigen plek is waar hij heen kan, anderzijds zorgt die periodieke verandering van omgeving voor nieuwe inspiratie. Hij werk vrijer, en dat komt vooral de ‘spontane kunst,’ zoals hij het zelf noemt, ten goede.

Wishaupt is de zoon van de van oudsher bekende bakker Wishaupt aan de Grote Gracht in Maastricht, hofleverancier van peperkoek. Het bakkersvak was niks voor hem, maar van zijn vader kreeg hij mee dat er gewerkt moest worden om te leven: elke dag moest er vers brood zijn. Hij begon als metaalbewerker, maar tijdens een avondopleiding op de Academie in Maastricht heeft hij kennis gemaakt met de kunstzinnige aspecten van het metaal. Daar heeft hij nog geleerd monstransen te maken en deuren van tabernakels, een klassieke opleiding als zilversmid. Beeldhouwen heeft hij er altijd naast gedaan, maar langzamerhand heeft de creatie van beelden het gewonnen van zilversmeden, al ontwerpt en maakt hij nog altijd sierraden. In het begin van zijn carrière moest Wishaupt met regelmaat bijverdienen om in leven te blijven. Dat begon met het verzamelen van lege flessen voor het statiegeld, maar later heeft hij ook les gegeven. Met dank aan de toenmalige BKR-regeling (bijstand voor kunstenaars) heeft hij zijn carrière kunnen opbouwen, totdat hij voldoende opdrachten had om er van te kunnen leven.

Ter gelegenheid van Wishaupt’s 65ste verjaardag is er een boek over hem uitgekomen. De samensteller, Joep Pohlen, heeft er een onderscheiding mee gewonnen, de Red Dot Award, een van de belangrijkste Europese designprijzen. Het is niet zomaar een boek. Het is tegelijkertijd een kunstwerk en een sierraad. Het sierraad kan uit de dikke rubberen flap worden genomen en gedragen worden. In het boek veel foto’s, vooral uitsneden van de kunstwerken van Wishaupt, en weinig tekst. Pohlen heeft de kunstwerken zelf proberen te fotograferen, niet een kunstwerk in zijn omgeving, omdat de beeldhouwer vaak de omgeving niet kan kiezen waarin zijn beeld uiteindelijk wordt opgenomen. Gelukkig kan deze kunstenaar zijn eigen omgeving wel kiezen. En dat is afwisselend Limburg en de Languedoc. Wat een gelukkig mens!

© Wim van Teeffelen ondernemen-frankrijk.nl