Onbekend verhaal
Tussen een stapel oude en verwaarloosde lijstjes vond ik op een brocante in Thonelle, Noord-Frankrijk, een zwart-witfoto die mij op de een of andere manier direct aansprak.
Als je op een brocante rondbanjert, moet je eigenlijk een doel hebben om te zoeken of te verzamelen. Mijn verzameldoel is oude zwart-wit groepsfoto’s waarop zoveel mogelijk personen staan. Helaas is de opbrengst de laatste tijd wat magertjes, maar zo af en toe kom je toch wel weer een fraai exemplaar tegen.
Wat moet je je daarbij voorstellen? De meeste foto’s die ik tot nu toe heb gevonden zijn foto’s waarop de personen vooral niet lachen. De ernst van het leven straalt uit hun ogen, alsof dit de laatste foto is die van ze wordt genomen om vervolgens neer te storten op deze aardkloot en dan te sterven, te verdwijnen in het niets.
Het zijn vaak groepsfoto’s van welgestelde mannen,hun strakke en strenge blikken gericht op de lens en vooral niet spontaan doen. Mannen met dure, degelijke zwarte kostuums, hoge boorden en frivole pochetjes. In hun handen een ivoren wandelstok of een sjieke hoed. En een detail ontbreekt zeker niet en dat is de snor. Zware, donkere snorren, keurig onderhouden en met veel zorg en stijfsel in de krul gezet. Het zijn de mannen van de schietvereniging, het zangkoor, de jagersvereniging, de notabelen van het dorp of de plaatselijke brandweer.
Ook heb ik enkel prachtige groepsfoto’s mogen scoren van zielige en nooddruftige mannen en vrouwen die de grot van Lourdes bezoeken en hopen op een wonderbaarlijke genezing. Gezien het aantal krukken dat er hangt, blijven de Lourdesgangers hoop houden. Tussen de gelovigen staan ook de diverse begeleiders in de personen van zusters, broeders en priesters. En ze staren allemaal bewegingsloos naar de allespakkende lens van de fotograaf.
Maar de foto die ik op die zondag 11 augustus uit een roestig winkelwagentje op die brocante naar boven haalde, was geen groepsfoto. Het was een foto die zeker niet in mijn verzameling past, maar de afdruk sprak wel mijn verbeelding.
Aan de rechterkant zie je een man tussen de vijfentwintig en dertig jaar, enigszins nonchalant leunend tegen de brede, houten reling van waarschijnlijk een oud passagiersschip. Het is blijkbaar niet koud, want hij staat in een wit, ongestreken overhemd, met een donkere stropdas en waarschijnlijk gekleurde bolletjes of bloemetjes. Hij draagt een lange donkere, waarschijnlijk zwarte of blauwe pantalon met een lichte riem. Zijn rechtermouw wordt gesloten met een kleine rechthoekige manchetknoop.
Het is een niet onknappe man (foei, lelijk taalgebruik!), een wat breed gezicht, hoge jukbeenderen en donkere wenkbrauwen. Het haar aan de zijkant van zijn hoofd is hoog opgeschoren en bovenop kort achterover gekamd. Hij kijkt in de lens van de fotograaf, maar het is geen spontane blik, meer een geforceerd glimlachje, omdat het moet? Waar gaat hij naar toe of waar komt hij vandaan?
Op de achtergrond zie je een stoomschip met twee dunne masten, een voor en een achter. Daartussen steekt een schoorsteen parmantig omhoog waaruit zwarte rook schuin de lucht in wordt geblazen. Helemaal in de verte zie je vaag de contouren van een bergketen en een vuurtoren. Het geheel van de foto geeft meer de indruk dat de man vertrekt dan dat hij aankomt. Rechtsboven vliegt een vage meeuw het lijstje uit.
Bij het schoonmaken van het lijstje en het glas, heb ik verder niets kunnen ontdekken aan teksten in de vorm van een naam, boodschap, een datum of iets dergelijks. Alleen bij het openmaken van de lijst vond ik een extra versteviging voor de foto met de volgende tekst:
bonbons extra, Ackermans, Liege
Toch blijft de vraag hangen. Wie was deze man, waar ging hij heen of waar kwam hij vandaan? Wat is de reden van zijn aanwezigheid op dit schip? Is hij op de vlucht? Gaat hij of komt hij in den vreemde? Voor wie is de foto bestemd en wie maakte de foto? Genoeg onbeantwoorde vragen.
Heette hij Jean Paul, geboren in Luik en zocht hij zijn geluk in de Belgische Kongo? De blanke man op zoek naar avontuur, fortuin, macht en aanzien. Hij heeft zijn hele hebben en houden achtergelaten in Luik en vertrok slechts met een leren valies per boot over de Grote Oceaan, het avontuur tegemoet. Een overhemd, een lange broek en maar een stropdas. Het zal daar wel veel te heet zijn om een stropdas te dragen. Het haar lekker kort geknipt en makkelijk te onderhouden in die klamme warmte.
Of is het een Pierre op de terugreis? Ooit getrouwd met de handschoen om er vervolgens achter te komen dat het helaas niet de ware Jacobina was. Zij was niet de vrouw waar hij al die tijd op had gehoopt en naar had verlangd. Ze was onhandig, slecht in bed en ze kon zeker niet strijken. Laat staan eventuele nazaten op te voeden tot degelijke burgers met gezag en aanzien.
Is het een Gilbert, gewoon op vakantie? Op vakantie met een goede vriend (hij die de foto maakt?) en dat hij tijdens deze buitenlandse trip plotsklaps ontdekt heeft dat hij toch andere gevoelens voelde voor zijn metgezel en deze gevoelens niet beantwoord werden door zijn reisgenoot?
Wij hebben het grote geluk, dat we bijzonder aardige buren hebben. Als zij een vreemde auto zien staan bij ons huis, gaan ze toch even kijken, wie dat is. Zo zijn we een keer met een busje naar Frankrijk gegaan, en prompt komt de buurman even polshoogte nemen.
Was het Andre, een vertegenwoordiger in kruiden en specerijen? Geslaagd in het zaken doen en een geliefd werknemer binnen de compagnie waar hij werkt? Op terugreis naar Belgie met een groot aantal contracten op zak?
Wordt Michel gefotografeerd door zijn vrouw? Terugkomend van maand huwelijksreis door Afrika? Hun bezoek aan dit continent heeft onuitwisbare sporen in zijn geheugen gegrift.
Hoe langer ik naar de foto kijk, hoe meer onbeantwoorde vragen ik bedenk.
Ik stop ermee, maak het lijstje en het glas schoon en hang het bij mijn verzameling.
En ooit, wanneer deze foto weer op reis gaat langs brocantes of tweedehands markten, wordt deze foto hopelijk gevonden en misschien gekocht voor een of twee euro door een man of vrouw die ook aangesproken wordt door het onbekende verhaal achter de foto!
Jan de Ruyter
Rotterdam